Türk Edebiyatının İlkleri

 

1.       İlk yazılı ürünler, Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin – Orhun Yazıtları

2.       Orhun Yazıtlarını ilk okuyup çözümleyen – Danimarkalı bilgin Thomsen’dır.

3.       İlk Mesnevi, İlk didaktik şiir örneğimiz ve aruzla yazılan ilk eserimiz – Yusuf Has Hacip’in yazdığı Kutadgu Bilig (11.yy)

4.       İlk sözlük – Kaşgarlı Mahmut’un Divanü Lügati’t Türk’üdür.

5.       İlk biyografik eser – Ali Şir Nevai’nin – Mecalis’ün Nefais

6.       Tasavvuf alanında ilk şair – Ahmet Yesevi’dir. ( ? 1166 )

7.       İlk anı türü örneği – Babür Şah – Babürname’dir.

8.       İlk gezi türüyle eser – Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’dir.

9.       İlk fabl örneği – Şeyhi’nin Harname’sidir.

10.   Divan Edebiyatında mahallileşme akımının temsilcisi ve şarkıyı icat eden: Nedim’dir.

11.   İlk özdeyiş örneklerini veren: Ali Bey / Lehçet’ül Hakayık

12.   İlk roman çevirisi – Fenelon’dan – Telemak (Yusuf Kamil Paşa)

13.   İlk roman örneği – Şemsettin Sami – Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat.

14.   İlk edebi roman – Namık Kemal – İntibah ( Sergüzeşt-i Ali Bey)

15.   İlk tarihi roman – Namık Kemal – Cezmi (1880)

16.   İlk köy romanı – Nabizade Nazım – Karabibik  (1890)

17.   İlk realist roman – Recaizade Mahmut Ekrem – Araba Sevdası.

18.   İlk psikolojik roman – Mehmet Rauf – Eylül’dür.

19.   İlk modern roman örnekleri –Halit Ziya Uşaklıgil – Mai ve Siyah – Aşk-ı Memnu.

20.   İlk tezli ( bir görüşü savunan ) romanımız – Nabizade Nazım – Zehra.

21.   İlk öykü örneklerini – Ahmet Mithat Efendi – Letaif-i Rivayat (Bilinene göre ilk)

22.   Batılı anlamda ilk öyküye örnek – Samipaşazade Sezai – Küçük Şeyler.

23.   İlk tiyatro çevirileri – Ahmet Vefik Paşa – Moliere’den yapmıştır.

24.   Sahneye konulan ilk tiyatro eseri – Namık Kemal – Vatan Yahut Silistre.

25.   Şinasi’nin Edebiyata kazandırdığı ilkleri şunlardır:

26.   İlk batılı anlamda tiyatro “Şair Evlenmesi” (1859)

27.   Şinasi’nin ilk şiir çevirileri – Racine, Lamartine ve Fenelon’dandır.

28.   Şinasi’nin ilk ilk fabl çevirileri – Fransız şair La Fontaine’dendir.

29.   İlk makale örneği – Mukaddime ( Tercüman-ı Ahval’de yayımlandı.)

30.   Noktalama işaretlerini ilk kullanan kişi Şinasi’dir.

31.   İlk özel gazete – Tercüman-ı Ahval (1860) Şinasi ve Agâh Efendi

32.   İlk epik tiyatro örneği – Haldun Taner – Keşanlı Ali Destanı’dır.

33.   İlk uyaksız şiir – Abdülhak Hamit Tahran yazmıştır.

34.   Divan şiirinin ilk şairi – Hoca Dehhani’dir.

35.   İlk pastoral şiir örneklerini – Abdülhak Hamit Tahran – Sahra’da vermiştir.

36.   İlk resmi gazete – Takvim-i Vakayi (1831)

37.   İlk yarı resmi gazete – Ceride-i Havadis (1840)

38.   İlk dergi örneği – Münif Paşa Mecmua-ı Fünun’dur.

39.   İlk mizah dergisi – Teodor Kasap’ın çıkardığı “Diyojen”.

40.   İlk izlenebilir dergi – Son Ümit (#sonümit)

41.   İlk antoloji – Harabat (Ziya Paşa)

42.   İlk günlük ( batılı anlamda ) Direktör Ali Bey “Seyahat Jurnali”

43.   Yer adları bakımından zengin sözlük – “Lehçe-i Osmanî” – Ahmet Vefik Paşa

44.   Batı anlayışındaki ilk edebiyat tarihçimiz – Fuat Köprülü

45.   Edebiyatımızdaki milli dönemin açılmasına öncülük eden – Mehmet Emin Yurdakul